Nietzsche & het nihilisme
Nietzsche & het nihilisme
Een hoorcollege over zijn leven, zijn werken en zijn gedachten over het nihilisme
Door: Tongeren, van, Paul
Luisterduur: 7 uur 40 minuten
Datum uitgave: 18/05/2012
ISBN: 9789491224225
Prijs: €39,95
Samenvatting
De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900) constateert hoe wij ervoor staan: we weten niet meer waartoe wij op aarde zijn. God is dood, en alle hemelse houvast is ons ontvallen. We leven in een nihilistisch tijdperk, zonder vaste waarden, gegeven waarheden of een gefundeerde moraal. Dat geeft ook nieuwe mogelijkheden: wie geen houvast meer heeft, is vrij om het leven naar eigen inzicht vorm te geven. Maar wie kan die vrijheid aan? Wie kan alle houvast loslaten?
Paul van Tongeren, hoogleraar wijsgerige ethiek en hoofd van de Nietzsche Research Group, vertelt op meeslepende wijze over de persoon Nietzsche, zijn leven, zijn boeken en, vooral, zijn gedachten over het nihilisme. Wat betekent nihilisme bij Nietzsche eigenlijk, hoe hebben zijn ideeen doorgewerkt? Zijn wij nihilistisch?
Met fragmenten uit het door Nietzsche op 13-jarige leeftijd gecomponeerde pianostuk Allegro.
Dit is een uitgave van ISWV uit 2012.
Inhoudsopgave
College 1. Nietzsche: een biografische inleiding
Introductie Paul van Tongeren
Nietzsche: een kennismaking
De student Nietzsche
Kennismaking met Schopenhauer en Wagner
Hoogleraarschap in Basel
Het grote kunstwerk der mensheid:de Griekse tragedie
Publiekslezingen over het onderwijs8 Wetenschap en filosofie
De Wandelboeken
Nietzsches dialoog met zichzelf
Twee kenmerken van Nietzsches werk
De laatste teksten
College 2. Nietzsche: een overzicht van zijn werk
Periodisering van Nietzsches schrijverschap
Nietzsche over moraal
Nietzsche voert zichzelf ten tonele
De nagelaten aantekeningen
Postuum werk
De cultuur als patient
De filosoof als arts van de cultuur
De therapeutische werking van de teksten Nietzsche
College 3. Nihilisme: een inleiding
Nihilisme: uitleg via eigentijdse citaten
Nihilisme historisch bezien
Verzet tegen de heersende orde
Nihilisme in de literatuur: Toergenjev, vaders en zonen
Zijn er verschillende soorten nihilisten?
College 4. Nietzsche en het nihilisme
Nietzsche over het nihilisme
Pessimisme in soorten
Zelfkritiek
Nihilisme een ziekte?
Twee soorten van lijden
Twee soorten verlangen: vereeuwigen vs. vernietigen
Vier vormen van nihilisme
Het leven dat lijden is uit overvloed
College 5. Atheïsme en nihilisme
Atheïsme en nihilisme
Nietzsche over de dood van God
God en de moraal
God en kennis
God en de zin van het leven
De parabel van de gevangenen
Zarathustra
Zarathustra: het spel van geven en nemen
De boodschap en de miscommunicatie
De boodschap in metaforen
Het onvermijdelijke misverstand Nietzsche
College 6. De geschiedenis van het Europese nihilisme
Geen theorie, maar losse notities
Het Europese nihilisme
De ontwikkelingsgeschiedenis van het nihilisme
De basis van het nihilisme
De werkelijkheid is chaos
De christelijke moraalhypothese
Ontmaskering
De wil tot waarheid
Het redden van God
Voorbeelden van het doorprikken van de schijnwereld
De ontmaskering van fase drie:God is dood
De eeuwige herhaling van hetzelfde
College 7. Verschrikking of bevrijding
Vernietiging
De haat van de vertwijfelde
Transformatie
Hoe de ware wereld uiteindelijk tot fabel werd
Incipit Zarathustra
Drie gedaanteverwisselingen
De eeuwige terugkeer van hetzelfde als test
Verschrikking of bevrijding
Epiloog
Over de spreker: Tongeren, van, Paul
Paul van Tongeren studeerde theologie en filosofie in Utrecht en Leuven. Hij promoveerde in Leuven op een proefschrift over de moraal van Nietzsches moraalkritiek. Hij is sinds 1993 gewoon hoogleraar wijsgerige ethiek aan de faculteit der wijsbegeerte van de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds 2002 is hij bovendien buitengewoon hoogleraar ethiek aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven.
Hij is vooral werkzaam op het gebied van het Nietzsche-onderzoek en op dat van de fundamentele wijsgerige ethiek en haar geschiedenis. Recente boekpublicaties in het Nederlands zijn: Deugdelijk leven. Een inleiding in de deugdethiek (Amsterdam: SUN, 3e druk 2006), Over het verstrijken van de tijd (Nijmegen: Valkhof Pers, 4e druk 2007), Het Europese nihilisme (Nijmegen: Vantilt 2013, 2e druk) en Leven is een kunst (Zoetermeer: Klement 2013, 4e druk).
